منطقه 5 شهرداری تهران در شمال غربی طهران واقع گردیده است . قبل از شکل گیری ناحیه 22 شهر تهران ،منطقه 5 به عنوان غربی ترین بی گمان شهر طهران به حساب می آمده است. محدوده ای که روزگاری روستاهای سرسبز حاشیه تهران را تشکیل می داده که به انگیزه قرار اخذ در کوهپایه حائز آب و هوای مطلوب ،دسترسی مناسب ،بافت شهرسازی متمایز و بسیاری از عوامل دیگر سبب شد که طی دو دهه ماضی این منطقه بیشترین رشد جمعیت و کالبد را داشته باشد. این منطقه با مساحت تقریبی 54/28 کیلومترمربع ،جمعیتی بالغ بر 856565 نفر را در خود جای داده است . نزدیک و ثغور این منطقه در تقسیمات شهر تهران به نوع زیر است:
- از شمال به ارتفاعات شمال تهران
- از شرق به بزرگراه نشانی الله اشرفی اصفهانی -محمد علی جناح
- از جنوب به جاده ویژه کرج
- از غرب به مسیل کن
منطقه 5 از شرق همسایه ناحیه 2 ،از جنوب مجاور منطقه 9و از غرب در مجاورت مناطق 21و22 می باشد، همانطور که گفته شد شمال ناحیه را نیز ارتفاعات شمالی شهر تهران را شکل دیتا است.
بر بنیاد تقسیمات داخلی ملاک عمل شهرداری در وضع موجود ناحیه 5 از 7 منطقه و 29 محله برپایی شده است. در بین نواحی هفت گانه منطقه ، منطقه 3 با بیشترین مساحت مشتمل بر 8 محله و ناحیه 5 با کمترین مساحت از 3 محله ساختن شده است .
پیشینه اجمالی و مراحل گسترش و گسترش کالبدی ناحیه 5 شهرداری تهران:
بستر های اولیه سکونت در منطقه 5 را می نا در 5 برزن آن دانست که مهمترین آن روستای کن میباشد.علاوه بر روستای کن 5 محدوده دیگر که از لحاظ قدمت به مثل کن به ماضی بعید مفتوح می گردند،عبارتند از باغ فیض،ده حصارک،مرادآباد،حسن آبادو وسک ،دو محدوده حسن آباد و وسک در داخل بافت شهری منطقه حل شده و اثر قابل ملاحظه ای از آنان به جای نمانده است ،ولی سه محدوده سایر آن کماکان آثاری از گذشته را در خویش دارند. ناحیه 5 شهرداری طهران حائز 7 ناحیه است . به لحاظ قدمت سکونت در نواحی شمالی منطقه به خصوص نواحی 2و3 قدمتی دیرینه دارند. سابقه سکونت در روستای کن در منطقه دو به بیش از هزار سنه و حتی بر پای بست، پاره ای پژوهش ها به پیش از اسلام باز می گردد . روستای کن در ماضی کاربرد کاروانسرایی نیز داشته است . پیمان گیری در مسیر زائران امامزاده داوود و برخورداری از آب و هوای پسندیده از ادامه سکونت در این محدوده است. محلات باغ فیض و پونک نیز در منطقه 3 از اولین سکونت گاه های شمال و شمال غرب تهران هستند که با هستی قدمت زیا د آن ها تاریخ مستند و دقیقی از زمدت سررسید ظهور آن ها در دست نیست. هسته اولیه این دو برزن در منطقه 3 روستاهای پونک و باغ فیض است . عبور رودخانه از محدوده این دو روستا، وجود امام زاده حمیده خاتون و امامزاده جعفر در برزن باغ فیض و امام زاده و سید محمدرضا(ع)، شعیب و ... درکن هسته های اولیه سکونت در این دو محله را شکل دیتا است.
چنانچه منطقه را به دو تقدیر شمالی و جنوبی تقسیم نماییم نواحی موجود در شمال ناحیه (1و2و3و7) از دیرینگی بیتری نسبت به نواحی جنوبی برخوردارند . به غیر از هسته اول های اولیه سکونت در کن ، با غ فیض و پونک که مربوط به روستاهای پراکنده در شمال محدوده است موج موخرتر سکونت در شمال منطقه از دهه 40 خورشیدی و از جنوب این نواحی به سمت شمال آن ها پیش درآمد شده است . آغاز سکونت در نواحی 5و 6 نیز از دهه 40 شمسی و در ناحیه 4 از میانه ها دهه 50 شمسی آغاز شد. اولین پرتو های ساخت و ساز مفصل ناحیه در فاصله سال های 1343 الی 1358 از روی نقشه های در دسترس قابل مشاهده است.منطقه در این دوره شاهد توسعه بطنی و آرام بوده است و در آن محدوده پالایش خانه عدد 2 آب تهران در مسسیر روستای کن شکل می گیرد که با احداث بلوک های مسکونی چهار طبقه در شمال این پالایش خانه و ساختمان های یک و دو طبقه در شرق آن در سال های ابتدایی دهه چهل شکل گرفته است. بدین ترتیب در فاصله این سالها بافت مسکونی به به اتفاق شبکه مواصلاتی حول دو محور شروع به توسعه می نمایند:جاده شهر زیبا(آیت الله کاشانی)و جاده ویژه تهران کرج که در حول این دو محور شهرک های مختلفی شروع به احداث می نمایند. احداث محدوده آریا شهر در مجاورت منطقه ،توسعه بافت مسکونی شهر زیبا را به تعقیب دارد . کوی فردوس ،کوی مهران،کوی سازمان برنامه و کوی کیهان در این سالها شکل گرفته اند و یا پیش درآمد به ساخت و ساز می کنند. در مجاورت جاده ویژه کرج (حد فاصل این جاده تا بزرگراه تهران - کرج)شهرک های آپادانا و کوی بیمه شکل می گیرند . لازم به بیان است که در شکل گیری شبکه خیابان ها و بافت شهری در ناحیه طی سالیان یاد شده منطبق بر الگوی مهندسی و شطرنجی بوده که در دسته هایی به سبب وجود شبکه های کهنه و ارگتنیک این شکل منظم مبتلا تغییرای نیز شده است. دومین تغییرات اساسی را می طاقت مربوط به سال های 1358 تا 1366 دانست . در این دوره بافت مسکونی در محدوده ناحیه به صورت چشمگیری اشاعه مکشوف و تقریبا" تمامی نیم جنوبی محدوده مورد ساخت و ساز قرار میگیرد.از سوی دیگر با فعال شدن تعاونی مسکن ادارات و نهادهای گوناگون و گستردگی ارضی ناحیه ،این ساخت و ساز ها در تمامی ناحیه گسترش می یابد . در این سالها زمین ها پونک، شهران، جنت آباد، شهرک نیروی هوایی، شهرک کوهسار، شهرک المهدی ، شهرک میلاد ،کوی سازمان برنامه ،شهرک پرواز، شهرک کارمندان سازمان آب ،شهرک مبعث و ...شروع به شکل گیری نموده و برخی از آن ها به چهره کامل ساخته می شوند. به تبع این ساخت و ساز ها شبکه های شهری با توجه به اینکه جمعیت ساکن در محدوده شکل خویش را پیدا نموده و به سرعت احداث می گردند. در مجموع می نا گفت حاشیه غربی تهران در جریان اشاعه شهر و افزایش مهاجرت به آن در میانه ها دهه 60 جزئی از تهران شد و پیش از آن از حواشی شهر طهران محسوب می شد. اشباع شدن گنجایش حوزه های مرکزی شهر و افزایش قیمت زمین و مسکن در این پهنه ها به نوع ای بود که مهاجرین شهرستانی توانایی تعبیه مسکن در دامنه های مرکزی تهران را نداشتند و در مناطقی که در آن موعد هنوز جزئ حاشیه های شهر تهران محسوب می شدند . سکونت می گزیدند . قرار داشتن بسیاری از کارخانجات و کارگاه های کبیر و کوچک در حاشیه گذرگاه تهران - کرج در غرب طهران نیز بر مطلوبیت پهنه غربی طهران برای افرادی که برای شغل در این کارخانه هابه طهران می آمدند ،می افزود . علاوه بر این گروه ،بسیاری از کسان متعل به دهک های متوسط و پایین جامعه شهری نیز توانایی خرید مسکن در گستره های مرکزی را نداشتند ،با خرید زمین ارزان تر در غرب طهران اقدام به ساخت و ساز در این گستره کردند. به جز این دو گروه ،تعاونی های برخی از سازمان ها وادارات نیز اقدام به خرید زمین های ارزان قیمت حاشیه طهران کردند و این زمین ها اقدام به ساخت و ساز کرده و یا آن را در پسندیدن اعضاء خود پیمان دادند. سومین دوره دگرگونی ها فضایی را می تاب در فاصله سالهای 1366 تا 1373 دانست. در این مقطع زمانی توسعه کالبدی منطقه که بعد از پیروزی انقلاب نخست شده بود با شدت اکثریت ادامه یافت . به نوع ای که محدوده شمالی بزرگراه ایرانپارس (شهید آبشناسان)که کمتر مورد ساخت و ساز پیمان گرفته بود مورد توه پیمان می گیرد . در فاصله سالهای 1373 الی به امروز با پروا به رشد چشمگیر بورس بازی و اقتصاد زمین ،تخریب و نوسازی بناهایی که در سالهای پیش ساخته شده بودند و نیز کاربرد بیشتر از زمین ها بایر و خالی در سطح منطقه 5 به چهره مجموعه ها و همتافت های مسکونی مشاهده می شود.
